در این مقاله سعی داریم در مورد تمامی مطالب مهمی که برای آشنایی با یک الکتروموتور سه فاز لازم است را توضیح بدهیم .پس در ابتدا درباره تاریخچه ساخت و ظهور الکتروموتور برای شما توضیحاتی میدهیم و شما را با ساخت اولین موتور الکتریکی و انواع الکتروموتور سه فاز آشنا می‌کنیم:
تاریخچه پیدایش الکتروموتورها:
نخستین الکتروموتور ها در سال 1833 میلادی تولید شد و ساخت آنها به این صورت بود که اولین الکتروموتورها به صورت DC ساخته شدند. البته الکتروموتور های DC دارای کنترل پذیری بالایی هستند ولی کلا ساخت و تولید موتور الکتریکی DC بسیار پر هزینه است.
همچنین برای نگهداری و اورهال آن باید هزینه گزافی را متحمل شد. به همین دلایل که گفته شد امروزه خیلی کمتر الکتروموتورهای دی سی ساخته و به بازار عرضه میشوند، آنهایی هم که تولید میشوند هم در رنج های محدود و با توان کاری پایین. در عوض الکتروموتورهای AC به دلیل هزینه کم تولید و تجهیزات جانبی هنگام ساخت، به مرور جای گزین موتور های DC شد. با اینکه نوع DC الکتروموتور ها انعطاف پذیری و قدرت کنترلی بالاتری نسبت به رقیب خود یعنی AC ها دارد، ولی بعد ها با توسعه تکنولوژی کنترلی و ساخت اینورتر ها یا درایوها (VFD) و همچنین راه اندازهای نرم ( سافت استارتر ) الکتروموتور DC به خوبی جای خود را در همه عرصه های صنعتی و خانگی باز کرد.
انواع الکتروموتور سه فاز:
الکتروموتور DC :
- مغناطیسی دائم
- بدون مغناطیس دائم
الکتروموتور AC:
آسنکرون
- روتور سیم پیچی
- روتور قفسی
سنکرون
- رولوکتانسی
- براشلس یا BDLC
- مغناطیس دائم
توان موتور سه فاز
توان الکتروموتور ها چه سه فاز چه تکفاز، معمولا بر حسب کیلووات (kW) یا برحسب اسب بخار (HP) در پلاک نامی موتور به طور قراردادهای استاندارد بین المللی به مصرف کننده اعلام میکنند. این رنج های اعلامی برای ساخت موتور، در پلاک آن با مقدارهای ثابت و براساس استاندارد جهانی است.
عملکرد الکتروموتور 3 فاز
موتورهای القایی از نوع سه فاز و مدل قفس سنجابی مانند یک ترانسفورماتور عمل می‌کند. یعنی به این صورت است که جریان ورودی که از 3 فاز به آن اعمال میشود، در قسمت سیم پیچ استاتور یک میدان القایی ایجادمی کند. میدان تولید شده، در روتور ولتاژی القا می‌کند که عملا مانند سیم پیچ ثانویه ترانس می‌باشد. حلقه های روتور به طریقی میباشند که به صورت یک مدار بسته اند. پس این قضیه باعث ایجاد القای میدانی در روتور الکتروموتور میشود. میدان مغناطیسی روتور و استاتور بهم اثر میکنند. و حالت مغناطیسی میدان ایجاد شده در روتور با حرکت خود به دنبال میدان استاتور میرود و چرخه ای ایجاد میشود. که البته میدان روتور کمی عقب تر از میدان استاتور حرکت می‌کند.
به این ترتیب با میدان القایی حرکتی ایجاد شده با عث چرخش شفت الکتروموتور و تولید نیرو به بار متصل شده به الکتروموتور سه فاز قفس سنجابی میشود. هرچه قدر بار مکانیکی سنگین تر باشد باعث افت سرعت چرخش روتور موتور القایی سه فاز میشود. چون مقدار سرعت روتور از استاتور موتور کمتر است باعث افتی در موتور میشود که به آن اصطلاحا لغزش در موتور می‌گویند. این مسئله به مرور باعث آسیب به الکتروموتور میشود.
پلاک موتور سه فاز
پلاک الکتروموتور سه فاز که در واژه انگلیسی به نام Name Plate معروف است، معمولا در قالب شکل یک مستطیل با جنس آلومینیوم یا آلیاژی پایین تر بر روی بدنه الکتروموتور نصب میشود که اطلاعات مورد نیاز فنی در مورد توان و نحوهی نصب و … را به مصرف کننده می‌رساند.جزئیات دقیق تر و فنی تر که بر روی پلاک ذکر نشده است را میتوان از روی کاتالوگ الکتروموتور سه فاز استخراج کرد. نمونه ای از پلاک یک الکتروموتور سه فاز:
ساختمان الکتروموتور سه فاز
- روتور
- استاتور
- شفت
- بلبرینگ
- قاب الکتروموتور (پوسته)
- تخته کلم
سطح حفاظت بدنه موتور سه فاز (IP)
طبقه بندی و تعریف سطح حفاظت بدنه یا کد IP الکتروموتور براساس استاندارد IEC/EN 60034-5 یا IEC/EN 60529 انجام شده است. این اطلاعات در پلاک الکتروموتور القایی قید شده است. بر طبق این استانداردها،حفاظت اشخاص در برابر آسیب ناشی از تماس با موتور حین کار، با قسمت های متحرک الکتروموتور و همچنین حفاظت اجزای داخلی الکتروموتور 3 فاز در برابر ورود اجسام و گردو غبار و رطوبت و حرارت با کدهای دو حرفی بر جلوی حروف IP تعیین میشود.
