الکتروموتور ضد انفجار یا دینام ضد جرقه، نوعی از موتور الکتریکی محسوب می‌شود که برای استفاده در محیط های قابل انفجار از نظر مجاورت با نفت، گاز، مواد شیمیایی و صنایع معدنی طراحی شده‌اند. این نوع موتور، به‌دلیل وجود احتمال انفجار در این محیط‌ها، اقدامات ایمنی خاصی در طراحی و ساخت خود دارد.
الکتروموتور ضد انفجار چیست؟
در الکتروموتور ضد انفجار، مجموعه‌ای از تجهیزات و عناصر ایمنی و ویژگی‌های خاصی وجود دارد. مهم‌ترین عناصر ایمنی در این الکتروموتور عبارتند از ظرفیت بالا برای مقاومت در برابر انفجار، درپوش‌های ضد انفجار، چراغ‌های نشانگر و حفاظ برقی.
برخی از این موتورها از سیستم‌های خنک‌کننده خاصی برای کنترل دما استفاده می‌کنند تا از احتمال شیوع حرارت و انفجار جلوگیری کنند. وجود گیربکس صنعتی نیز می‌تواند به حفاظت بیشتر از موتورهای الکتریکی کمک می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، گیربکس صنعتی با افزایش گشتاور فشار را از روی موتور برمی‌دارد.
اینورتر می‌تواند به کاربر امکان کنترل کامل الکتروموتور را از طریق تغییر فرکانس موتور دهد. از آنجایی که این الکتروموتورها در شرایط خطرناک عمل می‌کنند، باید تمامی استانداردهای الکتروموتور ضد انفجار و مقررات ایمنی در آنان رعایت شوند. این موضوع شامل استفاده از مواد مقاوم در برابر حرارت، بسته‌بندی مناسب و کنترل کیفی خود محصول نهایی می‌شود.
مشخصات فنی دینام ضد جرقه
مشخصات فنی الکتروموتور ضد انفجار می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- قدرت موتور
قدرت موتور بیانگر قدرت خروجی الکتروموتور است و به وات یا اسب بخار (HP) اندازه‌گیری می‌شود.
- ولتاژ و فرکانس
ولتاژ نشان می‌دهد که الکتروموتور بر روی چه ولتاژ و فرکانسی کار می‌کند. به‌طورمعمول، ولتاژ‌های استاندارد برای الکتروموتورها 220 یا 380 ولت است.
- سرعت موتور
سرعت چرخش الکتروموتور به دور در دقیقه (RPM) را سرعت موتور می‌گویند. بسته به‌نوع کاربرد، سرعت موتور می‌تواند متغیر یا ثابت باشد.
- دمای محیط
متناسب با شرایط کار، دینام ضد جرقه می‌تواند در دماهای بالا یا پایین کار کند. محدوده دما برای هر موتور بستگی به سازنده و استانداردهای محلی دارد.
- کلاس انفجار
الکتروموتورهای ضد انفجار معمولا در کلاس های کاری I تا IV تقسیم‌بندی می‌شوند. این تقسیم‌بندی بر اساس میزان خطر محیط انجام می‌شود.
- اجزای داخلی دینام ضد جرقه
اما برای شناخت بهتر باید بررسی شود که اجزای داخلی الکتروموتور ضد انفجار (EX) چیست؟ اجزای ساختمان داخلی این نوع از الکتروموتورها عبارتند از:
- قاب
قسمت خارجی و پوششی الکتروموتور را قاب تشکیل می‌دهد و به‌عنوان سازه‌ای حامی برای بقیه اجزا عمل می‌کند. قاب الکتروموتورهای ضد انفجار معمولا از آلومینیوم یا فولاد است.
- قلب موتور
قسمت اصلی الکتروموتور قلب موتور محسوب می‌شود که شامل قطعاتی مانند روتور و استاتور خواهد بود. قلب الکتروموتور ضد انفجار به‌صورت معمول با استفاده از موادی با خاصیت ضد انفجار ساخته می‌شود.
- ویروسی
ویروسی یا شافت، بخشی از موتور محسوب می‌شود که با چرخش، توان الکتریکی را به توان مکانیکی تبدیل می‌کند. ویروسی دینام‌های ضد جرقه از مواد مقاوم در برابر انفجار و گرمای بیش‌ازحد ساخته شده است.
- یاتاقان‌ها
اجزای مکانیکی هستند که برای حفظ چرخش صحیح و صاف ویروسی استفاده می‌شوند. یاتاقان‌های ضد انفجار معمولا از موادی ساخته می‌شوند که مقاومت بالا در برابر حرارت و انفجار را داشته باشند.
- پنتاپ
برای نگهداری پروانه و تعادل در الکتروموتور، از پنتاپ بهره گرفته خواهد شد. این بخش نیز از مواد مقاوم در برابر انفجار ساخته می‌شود.
- براکت
این قسمت برای نصب الکتروموتور بر روی بسترهای مختلف استفاده می‌شود و باید از مواد ضد انفجار ساخته شود.
نحوه نام‌گذاری الکتروموتورها در پلاک
نام‌گذاری الکتروموتور ضد انفجار در پلاک بر اساس استانداردهای بین‌المللی مانند IECEx، ATEX، NEC و IEC انجام می‌شود. این استانداردها شامل موارد زیر می‌شوند:
- IECEx
در این استاندارد، نام‌گذاری این الکتروموتورها بر اساس کلاس برق مانند Exd، Exe، نوع حفاظت مانند “d” برای حفاظت ضد انفجار شده است یا “e” برای حفاظت از رطوبت و گردوغبار و منطقه خطر مانند “Zone 1” یا “Zone 2” انجام می‌شود.
- ATEX
در استاندارد ATEX نیز نام‌گذاری مشابه IECEx استفاده می‌شود.
- NEC
استاندارد آمریکایی NEC نیز برای نام‌گذاری این الکتروموتورها به‌کار می‌رود. در این استاندارد، نام‌گذاری بر اساس کد و کلاس برق، نوع حفاظت و منطقه خطر انجام می‌شود.
- IEC
در استاندارد بین‌المللی IEC نیز نام‌گذاری بر اساس کدهای شماره‌گذاری و قوانین مشابه استانداردهای IECEx و ATEX صورت می‌گیرد.
برترین برندهای الکتروموتور EX
برگزیده‌بودن یا برتر بودن برندها بر اساس فعالیت‌های خوب این برندها در این زمینه، کیفیت تولید، خدمات پس‌ازفروش و بازخوردهای مثبت مشتریان تشخیص داده می‌شود. تعدادی از برترین برندها برای خرید الکتروموتور ضد انفجار در ایران عبارتند از:
- الکتروموتور موتوژن
- الکتروموتور کوئل
- الکتروموتور WEG
- الکتروموتور ABB
- الکتروموتور زیمنس
جمع‌بندی الکتروموتور EX
با استفاده از الکتروموتور ضد انفجار می‌توان از خطرات و انفجار در محیط کار جلوگیری کرد و امنیت و عملکرد بهینه را ارتقا داد. این موتورها نقش مهمی در حفظ محیط زیست و کاهش خطرات احتمالی دارند. بنابراین، باید هنگام انتخاب هر یک از آنها باید از کارشناسان این فن راهنمایی‌های لازم را دریافت کرد.
منابع:
https://worldwideelectric.com/articles/explosion-proof-electric-motor/
https://www.omemotors.com/electric-motors/ex-proof-motors