موتور یونیورسال، یک نوع الکتروموتور است که هم با جریان متناوب (AC) و هم با جریان مستقیم (DC) کار می‌کند. به همین دلیل به آن یونیورسال، به معنی ((جهانی)) می‌گویند.
موتور یونیورسال چیست؟
راه اندازی ساده ای داشته و در اکثر مواقع عملکرد بهتری نسبت به سایر موتورها از خود نشان می دهد. موتور های یونیورسال از نظر فنی شبیه به الکتروموتور های سری هستند. یعنی سیم پیچ میدان مغناطیسی با سیم پیچ آرمیچر موتور، به شکل سری بسته شده است.
پیشرفت صنعت و افزایش زیاد تعداد دستگاههای الکتریکی مورد استفاده در منازل، ادوات و کارگاه های کوچک نیاز شدید به الکتروموتورهایی را که قادر باشند، از منابع AC تکفاز که در اغلب محل‌ها به راحتی قابل دسترسی هستند تغذیه شوند، ایجاب کرد. استفاده از موتورهای AC سری با قدرت‌های کوچک می‌تواند در این زمینه راه گشا باشد و از آن‌جایی که یک موتور AC سری از یک منبع DC نیز تغذیه می‌شود و به صورت کاملاً رضایت می‌باشد.
ساختمان الکتروموتور های یونیورسال
موتورهای یونیورسال هم با جریان AC و هم با جریان DC کار می‌کنند از دو قسمت اصلی تشکیل شده اند: 1- قطب‌ها (بالشتک ها) 2- آرمیچر
این موتور در اصل یک موتور خود تحرک (Self-excited)، جریان مستقیم با سیم پیچ سری است که سیم پیچ استاتور به صورت سری به سیم پیچ روتور و به کموتاتور وصل شده است. موتور یونیورسال در ساختار شبیه موتور سری جریان مستقیم است. ولی به تغییرات اندکی نیاز دارد تا بتواند با منبع تغذیه جریان متناوب به خوبی کار کند. این موتور می‌تواند به خوبی با جریان متناوب کار کند. زیرا جهت جریان میدان و جهت جریان آرمیچر هم زمان با منبع تغییر پیدا می‌کند. در نتیجه گشتاور خالص در یک جهت تولید می‌شود. این جهت با توجه به قطعات کموتاتور و قطب‌های هسته اصلی مشخص می‌شود.
موتورهای یونیورسال گشتاور اولیه نسبتا بالایی دارند که می‌تواند در سرعت بالا شروع به کار کند. وزن کمی دارند و نیز جمع و جور هستند. موتورهای یونیورسال می‌توانند در سرعت‌های بالای حدود RPM (4000 تا 160000) راه اندازی شوند، و می‌توانند به 20000 تا هم برسند.
تجهیزات کنترلی برق صنعتی را بیشتر بشناسیم:
معایب موتور یونیورسال
از معایب این موتور، مشکلات تعمیر و نگهداری و عمر کوتاه ناشی از کموتاتور، و همچین تداخل الکترو مغناطیسی (EMI) به علت جرقه زدن است. جارویک‌های کموتاتور به تعمیر و نگهداری نسبتا زیادی نیاز دارد. موتورهای یونیورسال مناسب برای دستگاه‌هایی مانند میکسر و ابزار برقی استفاده می‌شوند.
کنترل سرعت
سرعت یک موتور یونیورسال به راحتی به وسیله یک مدار تریستوری کنترل می‌شود.
کابردها الکتروموتور یونیورسال
از موتور یونیورسال در کاربری‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- کاربری های خانگی
- کشش راه آهن
- موتور استارتر
همچنین به دلیل توانایی کارکرد الکترو موتورهای یونیورسال با دو نوع جریان برق متناوب و مستقیم، این موتورها انتخاب مناسبی برای دستگاههای قابل حمل یا پرتابل هستند. به عنوان مثال در یک دریل برقی که در آن موتور یونیورسال وجود دارد، می توان در صورت نبود برق از باتری برای راه اندازی آن استفاده کرد.